Integracja sensoryczna to skomplikowany proces zachodzący w mózgu każdego człowieka. Najkrócej można go wyjaśnić jako proces porządkowania bodźców odbieranych przez nasze zmysły. Rozwój integracji sensorycznej (SI) rozpoczyna się już w życiu płodowym dziecka i trwa przez pierwsze lata życia. Jeśli nie przebiegnie w pełni poprawnie, może manifestować się różnymi objawami dotykającymi poszczególnych zmysłów dziecka.
Niepokojących objawów zaburzeń integracji sensorycznej może być bardzo wiele. Tak jak każdy człowiek jest niepowtarzalny, tak samo każda sytuacja jest indywidualna i powinna być rozpoznana przez specjalistę od terapii dziecięcej i integracji sensorycznej. Opisane poniżej objawy dają nam ogólny obraz sytuacji i pozwalają ustalić, czy nasze dziecko rozwija się prawidłowo. Jeśli coś nas niepokoi, warto udać się na konsultację. Objawy zaburzeń integracji sensorycznej będziemy omawiać w kilku obszarach: obszarze dotyku, równowagi i ruchu, koordynacji, napięcia mięśni, słuchu, wzroku, węchu i smaku. Trzeba też zauważyć, że u dzieci z zaburzeniami SI może występować tylko kilka objawów i z niektórych obszarów toteż ważne będzie przeprowadzenie właściwych testów i obserwacji mających na celu ustalenie, z czym dziecko ma problem i wdrożenie właściwego leczenia.
Obszar dotyku
Dziecko z zaburzeniami integracji sensorycznej może przesadnie reagować na dotyk lub w ogóle go nie zauważać. Dziecko często bywa rozdrażnione, płaczliwe lub wręcz agresywne gdy wkłada nowe ubrania (drażni je metka lub szwy wzdłuż ubrań) albo ubrania o określonej fakturze lub z konkretnego materiału – na przykład narzeka, że ubrania je drapią, łaskoczą itp. Dziecko jest zdenerwowane gdy próbujemy je przytulić lub dotknąć, nie reaguje na uderzenie czy skaleczenie lub przesadnie reaguje nawet na drobne zadrapania (nadwrażliwość). Ponadto dziecko unika zabaw takich jak lepienie z plasteliny, brudzenia sobie rąk a także nie lubi dotykania zabawek, nowych przedmiotów.
Obszar równowagi i ruchu
Dziecko z zaburzeniami SI ma słabą równowagę, przyjmuje niewłaściwą postawę gdy stoi, chodzi lub siedzi, jest „niezgrabne”, często się przewraca. Nie lubi huśtania się na huśtawce, kręcenia na karuzeli, zabaw ruchowych. Ponadto dziecko nie umie i nie lubi jeździć na rowerze, na deskorolce czy hulajnodze. Podczas pisania podpiera głowę ręką. Źle się czuje w przestrzeni, nie lubi się wspinać, unika ruchu, prowadzi raczej siedzący tryb życia. U dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej często występuje choroba lokomocyjna.
Obszar koordynacji
W tym obszarze najczęściej występują u dzieci takie problemy jak: trudności w trzymaniu ołówka/długopisu, trudności w posługiwaniu się sztućcami lub sznurowaniu butów, problemy z rozpoznawaniem stron, koordynacją ruchową. Dziecko często brzydko pisze, nie potrafi zmieścić się w wyznaczonych liniach. Dziecko nie umie złapać rzuconej piłki, często zamyka oczy, gdy ją widzi, nie umie jej właściwie podrzucać lub kopać.
Obszar napięcia mięśni
Dziecko sprawia wrażenie rozluźnionego czy wiotkiego. Ma trudności z podnoszeniem cięższych przedmiotów, bardzo szybko się męczy, unika zabaw związanych z aktywnością fizyczną. Często dziecko zbyt mocno trzyma ołówek czy długopis i zbyt mocno przyciska do powierzchni kartki albo wręcz odwrotnie: trzyma przedmioty zbyt lekko, nie potrafi ich utrzymać w dłoni, często upuszcza lub gubi rzeczy.
Obszar słuchu i wzroku
Dziecko z zaburzeniami SI może być nadwrażliwe na dźwięki, źle czuć się w miejscach, gdzie jest głośno, może unikać zabawek wydających dźwięki. Dziecko może zatykać uszy, słysząc niektóre dźwięki lub wręcz przeciwnie, powtarzać pewne dźwięki, naśladować je. Ponadto dziecko nie wykonuje niektórych słownych poleceń lub wykonuje je niewłaściwie, trudno mu się skupić, nie reaguje na pytania czy polecenia rodziców albo innych osób (nauczyciele, opiekunki itp.).
W obszarze wzroku najczęściej występują takie objawy: dziecko jest nadwrażliwe na niektóre bodźce wzrokowe, może być zdenerwowane lub agresywne gdy widzi intensywne światło. Dziecko szczególnie lubi pomieszczenia zaciemnione, z przygaszonym światłem. Ma trudności z rozróżnianiem kształtów, nie potrafi śledzić wzrokiem przedmiotów, często mruży oczy, nie lubi czytać. Dziecko może mieć trudności z przepisywaniem tekstu z książki lub tablicy szkolnej, często odwraca litery lub sylaby.
Obszar węchu i smaku
Dziecko z zaburzeniami integracji sensorycznej może jeść wyłącznie niektóre pokarmy lub wybierać jedzenie o określonym smaku (także mocno przyprawione lub przeciwnie: w ogóle niedoprawione). Ponadto może mieć trudności z rozpoznawaniem zapachów i smaków, często reagując przesadnie lub mówiąc, że „coś śmierdzi” albo w ogóle ignorując intensywne zapachy. U dzieci ze wspomnianymi zaburzeniami często występują mdłości lub odruchy wymiotne.
Wspomniane objawy nie zawsze muszą oznaczać zaburzenia integracji sensorycznej, niemniej jeśli zauważymy je u swojego dziecka, warto udać się z nim do poradni, gdzie przejdzie szczegółowe testy i diagnostykę. Wykwalifikowany terapeuta ustali przyczyny takiego zachowania i dobierze odpowiednie ćwiczenia, metody terapii, które pozwolą dziecku poczuć się lepiej i podnieść komfort jego codziennego życia. W miarę szybko i właściwie rozpoznany zakres zaburzeń pozwala na ich pełne wyleczenie oraz prawidłowy rozwój naszego dziecka. Wiele ćwiczeń zostało opracowanych w formie zabaw, które spodobają się dzieciom, ponadto niektóre z nich można wykonywać również w domu.